اطفا حریق

سیستم‌ اطفا حریق یا سیستم خاموش کننده آتش، یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی در ساختمان‌ها، کارخانه‌ها و تاسیسات صنعتی است و نقش مهمی در جلوگیری از گسترش آتش و کاهش خسارات ناشی از آن دارد. با توجه به اهمیت بالای ایمنی در برابر آتش‌سوزی، شناخت و درک درست از سیستم‌های اطفا حریق برای مهندسان، طراحان و مدیران ایمنی ضروری است. در این مقاله، به بررسی کامل سیستم اطفا حریق از جمله انواع، عملکرد، مزایا و معایب سیستم اطفا حریق می‌پردازیم.

سیستم اطفا حریق

سیستم اطفا حریق برای این به وجود آمده است که از خسارت آتش‌سوزی و حوادث مشابه جلوگیری کند. آتش‌سوزی یکی از خطرناک‌ترین حوادثی است که خسارات جانی و مالی زیادی به بار می‌آورد. در طول تاریخ، حوادث آتش‌سوزی بزرگی مانند آتش‌سوزی لندن در سال 1666 و آتش‌سوزی شیکاگو در سال 1871 اهمیت سیستم ایمنی در برابر آتش‌سوزی را نشان می‌دهد. با پیشرفت تکنولوژی از فناوری‌های پیشرفته در شناسایی و اطفا حریق استفاده می‌شود.

انواع اطفا حریق

اطفا حریق به چند دسته اصلی تقسیم می‌شود که هر یک برای نوع خاصی از حریق‌ها و محیط‌ها مناسب هستند. در ادامه انواع اطفا حریق را مورد بررسی قرار می‌دهیم. اطفا حریق بر اساس نوع ماده و نوع کاربری دسته‌بندی می‌شوند. از نظر نوع کاربری سیستم اطفا حریق دستی و اتوماتیک داریم و از نظر ماده خاموش‌کننده، سیستم اطفا حریق را می‌توان به چهار مدل آبی، گازی، فوم و پودری تقسیم کرد.

سیستم اطفا حریق دستی

با سیستم اطفا حریق دستی مستقیم به مقابله با آتش می‌رویم. این سیستم در موقعیت‌های ناگهانی و برای استفاده سریع در زمان وقوع آتش‌سوزی طراحی شده‌ است. این سیستم‌ها شامل انواع مختلفی از تجهیزات هستند که به راحتی در دسترس و قابل استفاده هستند. به دلیل قابلیت حمل آسان و استفاده سریع، در اکثر ساختمان‌ها و محیط‌های کاری کپسول‌های دستی آتش نشانی استفاده می‌شوند.

خاموش‌کننده‌ پودری (Dry Chemical Fire Extinguishers)

این خاموش‌کننده با استفاده از پودر خشک خاموش کردن حریق را انجام می‌دهد. از پودر بی‌کربنات سدیم یا پتاسیم استفاده می‌شود و برای آتش‌های کلاس A (مواد جامد)، B (مایعات قابل اشتعال) و C (آتش‌های الکتریکی) قابل استفاده است؛ اما پودر می‌تواند به تجهیزات آسیب بزند و پس از استفاده نیاز به تمیزکاری داشته باشد.

خاموش‌کننده‌ دی اکسید کربن CO2 (Carbon Dioxide Fire Extinguishers)

گاز CO2 برای خاموش کردن حریق از گاز CO2 استفاده می‌کند و با کاهش سطح اکسیژن، آتش را خاموش می‌کند. این گاز برای آتش‌های کلاس B و C مناسب است و به تجهیزات الکترونیکی آسیب وارد نمی‌کند و نظافت پس از مصرف نیز ندارد؛ اما نیاز به تخلیه محیط از کارکنان قبل از فعال شدن گاز دی اکسید کربن الزامی است.

خاموش‌کننده آب (Water Fire Extinguishers)

سیستم اطفا حریق آبی، برای خاموش کردن آتش برای آتش‌های کلاس A طراحی شده‌ است و برای آتش‌های مواد جامد و غیرقابل اشتعال مناسب است. از آب برای آتش‌های کلاس B و C نباید استفاده کرد؛ چون می‌تواند باعث انتشار آتش شود و به تجهیزات الکترونیکی آسیب بزند.

خاموش‌کننده فوم (Foam Fire Extinguishers)

استفاده از فوم برای خاموش کردن حریق یکی دیگر از مدل‌های خاموش کننده در سیستم اطفا حریق است که به صورت لایه‌ای بر روی سطح آتش قرار می‌گیرد و برای آتش‌های کلاس A و B مناسب است. البته فوم‌ها نیاز به تمیزکاری پس از استفاده دارند و برای آتش‌های الکتریکی مناسب نیستند.

خاموش‌کننده شیمیایی مایع (Wet Chemical Fire Extinguishers)

نوع دیگری از مایعات در سیستم اطفا حریق استفاده می‌شود که شامل مواد شیمیایی برای خاموش کردن آتش‌های ناشی از روغن‌های داغ و چربی است. این مدل برای آتش‌های کلاس K (چربی‌های خوراکی) مناسب است؛ اما برای آتش‌های کلاس‌های دیگر مناسب نیست.

سیستم اطفا حریق اتوماتیک

سیستم اطفا حریق اتوماتیک، بدون نیاز به دخالت انسان و کاملا خودکار اقدام به شناسایی و خاموش کردن حریق می‌کنند. این سیستم‌ها به دلیل قابلیت عمل سریع و موثر در مواقع نیاز، نقش مهمی در حفاظت از ساختمان‌ها و تاسیسات دارند. اطفا حریق اتومات شامل انواع مختلفی است که هر کدام برای شرایط خاصی طراحی شده‌اند. در ادامه انواع سیستم اطفا حریق اتوماتیک را بررسی می‌کنیم:

سیستم آبپاش (Sprinkler Systems)

اطفا حریق اتوماتیک با تشخیص حرارت از طریق سنسورهای تعبیه‌شده در هر نازل، آب را بر روی منطقه آتش‌ گرفته می‌پاشد. این سیستم‌ها با توجه به شرایط محیط به صورت خشک، تر و هیبرید (ترکیبی از خشک و تر) طراحی شده‌اند. سیستم آبپاش اتوماتیک برای محیط‌های بزرگ و عمومی که نیاز به عملکرد سریع دارد، مناسب است. اما چون به محض شناسایی حرارت، آب را به سرعت پاشش می‌کند، برای تجهیزات الکترونیکی خطرناک است.

سیستم‌ اطفا حریق گاز شیمیایی (Clean Agent Systems)

در این سیستم اطفا حریق اتوماتیک از گازهای شیمیایی مثل FM-200، Novec، و Inergen برای خاموش کردن آتش استفاده می‌شود. این گازها با کاهش سطح اکسیژن یا انجام واکنش شیمیایی، آتش را خاموش می‌کنند. این گازها برای تجهیزات الکترونیکی آسیب‌زا نیست و پس از فعال‌سازی، گازها به سرعت از محیط خارج می‌شوند و نیازی به تمیز کاری ندارد. این سیستم برای محیط‌های حساس مثل مراکز داده و اتاق‌های سرور استفاده می‌شود.

سیستم فوم (Foam Systems)

اطفا حریق با فوم یکی دیگر از انواع سیستم اطفا حریق اتوماتیک است که از ترکیب آب و مواد شیمیایی تشکیل می‌شود و به صورت لایه‌ای بر روی سطح آتش پاشیده شده و آتش را خاموش می‌کند. این سیستم شامل مدل‌های فوم‌ پروتئینی، فلوئوروپروتئینی و… است که بسته به نوع مواد اشتعال‌پذیر انتخاب می‌شوند و برای محیط‌هایی که دارای مایعات قابل اشتعال مثل نفت و بنزین هستند، مناسب است. فوم به خوبی سطح آتش را پوشش داده و از انتشار شعله جلوگیری می‌کند.

سیستم ایروسل (Aerosol Systems)

اطفا حریق آیروسل با استفاده از تشخیص ذرات معلق در هوا منتشر شده و به آتش واکنش نشان می‌دهد. به صورت یکنواخت در محیط پخش می‌شود و حریق را خاموش می‌کند. ایروسل برای محیط‌های کوچک بیشتر استفاده می‌شود و در زمان کوتاهی فعالسازی می‌شود. آیروسل نیاز به بازدید و نگهداری دوره‌ای دارد.

سیستم شیلنگ آتش‌نشانی (Fire Hose Reels)

شیلنگ‌های آتش‌نشانی که به صورت خودکار با کشیدن شیلنگ از محل ذخیره خود، فعال می‌شوند و آب را بر روی آتش پاشش می‌کنند، یکی دیگر از سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک هستند که به سرعت آماده به کار شده و در صورت نیاز آب را به صورت مداوم پاشش می‌کنند. این سیستم برای محیط‌های بزرگ و وسیع در نظر گرفته می‌شود. این سیستم نیاز به فضای کافی برای نصب شیلنگ‌ها و مخازن آب دارد.

قبل از نصب سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک باید نوع محیط و خطرات ممکن برای سیستم را مناسب با استانداردهای بین‌المللی و محلی سنجید و برای نصب از افراد مجرب و با تجربه استفاده کرد.

سیستم اطفا حریق آبی (Water-Based Fire Suppression Systems)

اطفا حریق آبی از آب به عنوان ماده اصلی برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها رایج‌ترین و مرسوم‌ترین روش اطفا حریق در ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی هستند. انواع مختلف سیستم‌های اطفا حریق آبی را در ادامه مقاله بررسی می‌کنیم:

سیستم اسپرینکلر آبی (Water Sprinkler Systems)

این سیستم شامل شبکه‌ای از لوله‌ها و اسپرینکلرها است که در سقف یا دیوارها نصب می‌شوند. به محض این‌که سیستم تشخیص آتش‌سوزی بدهد، اسپرینکلرها فعال شده و آب را به صورت یکنواخت روی محل آتش‌سوزی پخش می‌کنند. این سیستم‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شوند.

سیستم اسپرینکلر تر (Wet Sprinkler Systems)

در این سیستم، لوله‌ها همیشه پر از آب هستند و به محض فعال شدن اسپرینکلرها، آب بلافاصله به محل حریق می‌رسد.

سیستم‌ اسپرینکلر خشک (Dry Sprinkler Systems)

در این سیستم، لوله‌ها با هوا یا نیتروژن پر شده‌اند و آب تنها زمانی به لوله‌ها وارد می‌شود که اسپرینکلرها فعال شوند. این نوع سیستم‌ها برای محیط‌های سرد که امکان یخ‌زدگی آب در لوله‌ها وجود دارد، مناسب‌تر هستند.

سیستم‌ اسپرینکلر پاششی (Deluge Sprinkler Systems)

در این سیستم‌ها، همه اسپرینکلرها به طور همزمان فعال می‌شوند و حجم زیادی از آب به سرعت بر روی محل حریق پاشیده می‌شود. این سیستم‌ها برای محیط‌های پر خطر با احتمال آتش‌سوزی مناسب هستند.

سیستم اسپرینکلر پیش فعال (Pre-Action Sprinkler Systems)

این سیستم‌ها ترکیبی از سیستم‌های خشک و پاششی هستند که تنها پس از تایید حریق و فعال شدن همزمان دو یا چند سیستم اعلام حریق، آب را به لوله‌ها وارد می‌کنند. این سیستم‌ها برای محیط‌هایی که نیاز به حفاظت از تجهیزات حساس دارند، مانند مراکز داده و موزه‌ها، مناسب هستند.

سیستم اطفا حریق گازی (Gas-Based Fire Suppression System)

سیستم اطفا حریق گازی از گازهای خنثی یا شیمیایی برای اطفا حریق استفاده می‌کند و در محیط‌هایی که استفاده از آب به تجهیزات آسیب می‌رساند، مثل اتاق‌های سرور، مراکز داده و آزمایشگاه‌ها به کار می‌رود. انواع سیستم‌های اطفا حریق گازی را در ادامه مقاله بررسی می‌کنیم:

سیستم‌ دی‌اکسید کربن CO2 (Carbon Dioxide Systems)

این سیستم از دی‌اکسید کربن (CO2) برای اطفا حریق استفاده می‌کند. CO2 با کاهش میزان اکسیژن در محل آتش‌سوزی و ایجاد یک محیط خفه‌کننده، آتش را خاموش می‌کند. این سیستم‌ها برای اطفا حریق‌های الکتریکی و مایعات قابل اشتعال بسیار تاثیرگذار است.

سیستم‌های FM-200

سیستم‌های FM-200 از گاز هالوکربن به نام FM-200 استفاده می‌کنند که با قطع زنجیره واکنش شیمیایی آتش، آن را خاموش می‌کند. این سیستم به دلیل عدم تولید باقی‌مانده‌های سمی و اثرگذاری سریع، برای محیط‌های حساس مناسب هستند.

سیستم‌های Inergen

Inergen یک گاز مخلوط است که از ترکیب نیتروژن، آرگون و CO2 ساخته می‌شود و با کاهش میزان اکسیژن محیط، آتش را خاموش می‌کند. این سیستم‌ها برای محیط‌هایی که نیاز به حفاظت از تجهیزات حساس دارند، استفاده می‌شوند.

سیستم اطفا حریق فوم (Foam-Based Fire Suppression Systems)

اطفا حریق فوم از کف برای خاموش کردن حریق استفاده می‌کند. این سیستم در محیط‌هایی که مایعات قابل اشتعال مثل نفت و روغن وجود دارد، استفاده می‌شود. انواع سیستم‌های اطفا حریق فومی در ادامه آمده است:

سیستم فوم آب (Foam afff systems)

این سیستم‌ها از کفی که با آب ترکیب شده، برای ایجاد یک لایه محافظ روی سطح مایعات قابل اشتعال استفاده می‌کنند. این لایه از تماس اکسیژن با سوخت جلوگیری کرده و حریق را خاموش می‌کند.

سیستم فوم پروتئین (Protein foam system)

این سیستم از کف پروتئینی با استفاده از منابع طبیعی مانند خون یا شیر ساخته شده است. این نوع کف‌ها برای حریق‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال مثل نفت و بنزین بسیار تاثیرگذار است.

سیستم اطفا حریق پودری (Powder fire Suppression system)

سیستم اطفا حریق پودری از پودرهای شیمیایی برای خاموش کردن حریق استفاده می‌کند. این سیستم برای خاموش کردن انواع مختلف حریق‌ها، از جمله حریق‌های کلاس A (مواد جامد قابل اشتعال)، کلاس B (مایعات قابل اشتعال) و کلاس C (حریق‌های الکتریکی) به کار می‌روند. انواع سیستم‌های پودری شامل موارد زیر است:

سیستم‌های پودری چندمنظوره

در این سیستم‌ها از پودرهای چندمنظوره مثل آمونیوم فسفات استفاده می‌کنند؛ تا حریق‌های کلاس A، B و C را به طور موثر خاموش کند. این سیستم در محیط‌های صنعتی و تجاری به کار می‌روند.

سیستم‌های پودری ویژه

در این سیستم‌ها از پودرهای خاصی مثل سدیم بی‌کربنات یا پتاسیم بی‌کربنات برای خاموش کردن حریق‌های کلاس B و C استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها برای محیط‌های با خطر بالای حریق مایعات قابل اشتعال یا تجهیزات الکتریکی مناسب است.

اجزای اصلی سیستم اطفا حریق

سیستم اطفا حریق از اجزای مختلفی تشکیل شده‌ است که هر کدام نقش خاصی در عملکرد کلی سیستم ایفا می‌کند. اجزای اصلی سیستم اطفا حریق عبارتند از:

دتکتور حریق (Fire Detector)

دتکتورها برای شناسایی نشانه‌های اولیه آتش‌سوزی مثل دود، گرما یا شعله به کار می‌روند. دتکتورها به صورت اتوماتیک عمل می‌کنند و به محض تشخیص حریق، سیستم اطفا را فعال می‌کنند.

اعلام‌کننده‌های حریق (Fire Alarms)

اعلام‌کننده‌ها پس از تشخیص حریق، هشدارهایی را به صورت صوتی یا بصری ارسال می‌کنند تا افراد در محیط مطلع شوند و بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند.

اسپرینکلرها

اسپرینکلرها یکی از پرکاربردترین اجزای سیستم‌های اطفا حریق هستند که با فعال شدن سیستم، آب را به صورت قطرات ریز روی محل حریق پخش می‌کنند تا آتش را مهار کنند.

پمپ‌ها و مخازن آب

پمپ‌ها و مخازن آب برای تامین فشار و حجم آب مورد نیاز در سیستم‌های اطفا حریق استفاده می‌شوند. این تجهیزات به خصوص در ساختمان‌های بزرگ و تاسیسات صنعتی اهمیت زیادی دارند.

لوله‌کشی و اتصالات

لوله‌ها و اتصالات برای انتقال آب یا مواد اطفا کننده به نقاط مختلف ساختمان به کار می‌روند. این بخش از سیستم باید به گونه‌ای طراحی شود که فشار و جریان کافی در تمامی نقاط سیستم فراهم باشد.

سیستم‌های کنترل مرکزی

این سیستم‌ها برای نظارت و کنترل عملکرد اجزای مختلف سیستم اطفا حریق به کار می‌روند. کنترل مرکزی می‌تواند به صورت دستی یا خودکار عملیات اطفا را آغاز کند.

انتخاب اطفا حریق مناسب

انتخاب سیستم اطفا حریق مناسب بستگی به عوامل مختلفی دارد که باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. نوع خطر حریق و موادی که ممکن است در معرض حریق قرار دارند، در انتخاب موثر هستند. محیطی که در مجاورت مواد جامد قرار دارد، سیستم‌های اسپرینکلر آبی مناسب‌تر هستند، در حالی که برای محیط‌هایی با مایعات قابل اشتعال، سیستم‌های فوم یا پودری ترجیح داده می‌شوند.

شرایط فیزیکی محیط، مثل دما، رطوبت و میزان دسترسی به منابع آب، نیز بر انتخاب سیستم تاثیر دارد. برای محیط‌های سرد، سیستم‌های خشک مناسب‌تر هستند. رعایت قوانین و مقررات محلی و بین‌المللی در زمینه اطفا حریق ضروری است. در نهایت میزان هزینه‌ای که می‌شود نیز در نوع سیستم اطفا حریق مناسب، تاثیر دارد.

نگهداری و بازبینی سیستم‌های اطفا حریق

برای اطمینان از کارکرد صحیح سیستم‌های اطفا حریق، نگهداری و بازبینی منظم آن‌ها ضروری است. بازبینی دوره‌ای، آزمایش عملکرد، نگهداری پیش‌گیرانه و آموزش از مهم‌ترین اقدامات لازم برای نگهداری و بازبینی سیستم‌های اطفا حریق هستند. سیستم اطفا حریق باید به صورت دوره‌ای بازبینی شود تا خیالمان از کارکرد آن در مواقع ضروری راحت باشد. بازبینی‌ها باید توسط شرکت‌های مجری خدمات آتش نشانی مثل ایمن گستر تهران پویا و مطابق با استانداردهای آتش نشانی انجام شود.

عملیات اطفا حریق چیست ؟‌

عملیات اطفا حریق اقداماتی برای خاموش کردن حریق است. هدف اصلی عملیات، حفاظت از جان افراد، کاهش خسارات مالی و جلوگیری از گسترش آتش به اطراف است. عملیات اطفا حریق توسط نیروهای آتش‌نشانی انجام می‌شود. آتش‌نشانان ابتدا نوع حریق و میزان خطر آن را ارزیابی می‌کنند تا بهترین روش برای مهار آن تعیین شود. سپس هشدار به افراد در معرض خطر و تخلیه ایمن آن‌ها از محل حادثه، از مهم‌ترین مراحل کار است.

آتش نشانان با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های مختلف برای مهار و کنترل حریق اقدام می‌کنند. پس از مهار حریق، اقدامات لازم برای خنک کردن محل و جلوگیری از شعله‌ور شدن دوباره آتش انجام می‌شود. سپس محیط بررسی می‌شود تا مطمئن شوند که آتش شعله‌ور نمی‌شود.

اعلام و اطفا حریق

اعلام و اطفا حریق در واقع تشخیص و اخطار آتش و خاموش کردن آن است. سیستم اعلام، آلارم زده و اعلام آتش‌سوزی می‌کند و اطفا اقداماتی است که برای خاموش کردن آتش انجام می‌شود. سیستم اعلام و اطفا برای افزایش ایمنی ساختمان‌ها، تاسیسات صنعتی و فضاهای عمومی کاربرد دارد.

سیستم اطفا حریق ساختمان

سیستم اطفا حریق ساختمان برای مهار و خاموش کردن آتش در داخل ساختمان‌ است. هدف سیستم اطفا حریق ساختمان، حفاظت از جان ساکنان، کاهش خسارت مالی و جلوگیری از افزایش آتش است. سیستم‌های اطفا حریق به دو دسته دستی و اتوماتیک تقسیم می‌شوند و شامل انواع مختلفی هستند که هر کدام برای شرایط خاصی مناسب است.

انواع خاموش کننده ها

کپسول‌های آتش‌نشانی ابزارهایی برای مهار و خاموش کردن آتش هستند. کپسول‌ها به گونه‌ای طراحی شدند که آتش را بر اساس نوع مواد سوختنی و شرایط محیطی کنترل کنند. خاموش‌کننده‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک برای نوع خاصی از آتش‌سوزی مناسب است.

انواع خاموش‌کننده بر اساس نوع آتش

• آتش نوع A: مواد جامد قابل اشتعال (چوب، کاغذ، پارچه)
• آتش نوع B: مایعات قابل اشتعال (بنزین، روغن، الکل)
• آتش نوع C: گازهای قابل اشتعال (پروپان، بوتان)
• آتش نوع D: فلزات قابل اشتعال (سدیم، پتاسیم)
• آتش نوع K: روغن‌ها و چربی‌های آشپزی

انواع خاموش‌ کننده بر اساس نوع ماده

آب، کف، پودر و گاز از اصلی‌ترین مواد اطفا حریق هستند که هر کدام از آن‌ها در شرایط خاص کاربرد دارند.

• خاموش‌کننده‌های آبی (Water Extinguishers)
• خاموش‌کننده‌های کف (Foam Extinguishers)
• خاموش‌کننده‌های پودری (Dry Powder Extinguishers)
• خاموش‌کننده‌های دی‌اکسیدکربن (CO2 Extinguishers)
• خاموش‌کننده‌های آیروسل (Aerosol)

فوم

فوم یا مولد کف یکی از تجهیزات حیاتی در سیستم اطفا حریق است که برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال (بنزین، نفت، روغن‌ها و سایر مواد نفتی) به کار می‌رود. فوم به دلیل ویژگی‌های خاص خود، در خاموش کردن آتش‌های نوع B (آتش‌های مایعات قابل اشتعال)، برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های ناشی از سوخت هواپیما، صنایع نفت و گاز و انبارهای مواد شیمیایی و مایعات قابل اشتعال بسیار تاثیر دارد.

فوم AFFF

فوم AFFF به سرعت یک لایه آبکی نازک روی سطح مایع قابل اشتعال تشکیل می‌دهد و با ایجاد لایه‌ای از فوم بر روی آن، آتش را خاموش می‌کند. بیشترین کاربرد آن در فرودگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع نفت و گاز است.

فوم پروتئینی (Protein Foam)

این فوم از پروتئین‌های طبیعی ساخته می‌شود و پایداری بالایی دارد. به دلیل ماندگاری زیاد، برای آتش‌سوزی‌های بزرگ و طولانی‌ مدت مناسب است و در صنایعی که ذخیره‌سازی مایعات قابل اشتعال باشند، مثل انبارهای نفت و پتروشیمی کاربرد دارد.

فوم فلوئوروپروتئینی (Fluoroprotein Foam)

ترکیبی از فوم پروتئینی و فلوئورین‌ است که باعث پوشش سریع فوم بر روی آتش و جلوگیری از آن می‌شود. این فوم زمانی که نیاز به خاموش کردن سریع آتش باشد، بیشترین کاربرد را دارد.

فوم الکل مقاوم (AR-AFFF)

این فوم برای مقابله با مایعات قطبی مثل الکل‌ که می‌تواند فوم معمولی را تخریب کند، ساخته شده است. این فوم در صنایعی که با الکل‌ها و حلال‌های قطبی سروکار دارند، استفاده می‌شود؛ چون فوم به سرعت سطح مایعات قابل اشتعال را پوشش می‌دهد و آتش را مهار می‌کند و از شعله‌ور شدن دوباره آتش جلوگیری می‌کند. نیاز به تجهیزات تخصصی برای استفاده و هزینه‌های بالا برای تولید و نگهداری این فوم در کنار امکان آسیب به محیط زیست از نقاط ضعف این نوع فوم است.

پودر و گاز

پودرهای شیمیایی به عنوان ماده اطفا حریق استفاده می‌شوند؛ این پودرها به طور خاص برای خاموش کردن آتش‌هایی که شامل مایعات قابل اشتعال، گازها و فلزات هستند، موثرند.

پودر ABC

برای خاموش کردن آتش‌های نوع A (مواد جامد قابل اشتعال مثل چوب و کاغذ)، نوع B (مایعات قابل اشتعال مثل بنزین و روغن) و نوع C (گازهای قابل اشتعال) استفاده می‌شود. ترکیب اصلی این پودر مونو آمونیوم فسفات است.

پودر BC

این پودر مخصوص خاموش کردن آتش‌های نوع B و C است و از بی‌کربنات سدیم یا پتاسیم ساخته می‌شود.

پودر D

این پودرها برای خاموش کردن آتش‌های فلزی (نوع D) هستند و از ترکیباتی مثل سدیم کلرید یا گرافیت ساخته می‌شوند.

گاز CO2

گاز کربنیک CO2 رسانای الکتریسیته نیست، به همین دلیل برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی مثل سرورها، اتاق‌های سرور، مراکز داده و تابلوهای برق بسیار مناسب است. این گاز هنگام آزاد شدن از سیلندر به صورت مایع سرد تبخیر می‌شود و دمای محیط را به شدت کاهش می‌دهد. CO2 با کاهش غلظت اکسیژن در محیط، آتش را خفه می‌کند. آتش برای سوختن به اکسیژن نیاز دارد و با کاهش اکسیژن به زیر 15٪ آتش خاموش می‌شود.

گاز CO2 پس از استفاده هیچ اثری از خود به جای نمی‌گذارد و نیازی به تمیزکاری پس از اطفا حریق نیست؛ این در مقایسه با پودرهای شیمیایی یک مزیت محسوب می‌شود. گاز پس از اطفا نیاز به تمیزکاری دارند، CO2 هیچ ردی از خود باقی نمی‌گذارد. اما این گاز برای انسان مفید نیست و می‌تواند باعث خفگی شود.

ایروسل

ایروسل (Aerosol) ماده اطفا حریق جدیدی است که به صورت ذرات معلق در هوا به کار می‌رود. ایروسل به عنوان یک فناوری نوین در سیستم‌های اطفا حریق با پخش شدن یکنواخت و سریع در فضا و با مهار واکنش‌های شیمیایی آتش، به خاموش کردن آتش کمک می‌کند. ایروسل‌ها از ذرات ریز و معلق در هوا که شامل ترکیبات شیمیایی خاصی هستند، تشکیل شده‌ است.

ایروسل‌ها با آزاد کردن ذرات ریز و شیمیایی در فضای آتش‌سوزی، واکنش‌های شیمیایی که باعث احتراق می‌شود را مختل کرده و فرآیند آتش‌سوزی را متوقف می‌کنند. برخی از ایروسل‌ها با ایجاد ذرات ریز و پخش‌شده، دمای محیط را کاهش می‌دهند و اکسیژن را از منطقه آتش‌سوزی کاهش می‌دهند. پخش شدن یکنواخت ایروسل‌ها، به خوبی سطح وسیعی از فضای آتش‌سوزی را پوشش می‌دهند و از گسترش آتش جلوگیری می‌کنند.

برخلاف پودرهای شیمیایی و کف‌ها، ایروسل‌ها به طور کلی اثری از خود باقی نمی‌گذارند و نیازی به تمیزکاری پس از استفاده نیست. ایروسل به دلیل عدم رسانایی الکتریکی، برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های تجهیزات الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما استفاده از ایروسل‌ها در فضاهای بسته خطراتی برای سلامت انسان‌ها دارد، به ویژه اگر غلظت بالا باشد. ایروسل هزینه‌بردار است و نیاز به تجهیزات خاص برای ذخیره و پخش مواد دارد.

حسگر حریق

حسگر حریق یکی از اجزای کلیدی در سیستم‌های اعلام حریق است که به محض حس کردن حریق با استفاده از تکنولوژی‌های مختلف، تغییرات محیطی مرتبط با حریق را شناسایی کرده و به سیستم اعلام حریق اطلاع می‌دهد تا اقدامات لازم برای اطفا یا جلوگیری از گسترش حریق انجام شود. در ادامه به انواع حسگرهای حریق می‌پردازیم:

حسگر دود (Smoke Detector)

حسگر دود یا دتکتور دود (Smoke Detector) دستگاهی است که برای تشخیص دود در محیط استفاده می‌شود. این حسگرها به منظور پیشگیری از وقوع حریق در ساختمان‌ها، منازل و فضاهای صنعتی نصب می‌شوند. وقتی حسگر دود وجود دود را شناسایی کند، هشدار صوتی یا نوری فعال می‌شود تا ساکنین را از خطر احتمالی مطلع سازد.

حسگر دود نوری (اپتیکال یا فتوالکتریک)

در این نوع حسگر، یک لیزر یا LED به داخل محفظه حسگر تابانده می‌شود و در صورت وجود دود، ذرات دود باعث پراکندگی نور شده و حسگر این تغییر را شناسایی می‌کند. این حسگرها با استفاده از یک منبع نور و یک آشکارساز کار می‌کنند. در حالت عادی، پرتو نور به طور مستقیم به آشکارساز نمی‌رسد؛ اما وقتی دود وارد محفظه حسگر می‌شود، نور پراکنده شده و به آشکارساز می‌رسد و هشدار آن فعال می‌شود.

حسگر دود یونیزاسیون (Ionization Smoke Detector)

این نوع حسگر با استفاده از مواد رادیواکتیو کار می‌کند و باعث یونیزه کردن هوای داخل حسگر می‌شود. در حضور دود، جریان یون‌ها کاهش می‌یابد و این کاهش جریان باعث فعال شدن هشدار می‌شود. حسگر یونیزاسیون با استفاده از فرآیند یونیزاسیون برای شناسایی دود در محیط عمل می‌کند. این حسگرها به دلیل سرعت بالا در تشخیص دودهای ناشی از آتش‌سوزی‌هایی که شعله‌ور و سریع هستند، بسیار کارآمد هستند.

حسگر حرارت (Heat Detector)

حسگرهای حرارت به تغییرات دمای محیط واکنش نشان می‌دهند و دو نوع ثابت و افزایش دارد:

حسگر حرارت ثابت به دمای مشخصی حساس است و وقتی دما به این حد رسید، سیگنال هشدار ارسال می‌کند. اما حسگر حرارت افزایشی به سرعت تغییرات دما در محیط حساس را متوجه می‌شود و وقتی دما سریع افزایش پیدا کند، هشدار صادر می‌کند. حسگر حرارتی برای استفاده در آشپزخانه‌ها و مکان‌هایی که دود یا بخار به صورت طبیعی وجود دارد، مناسب است.

حسگر ترکیبی (Combination Detectors)

حسگرهای ترکیبی از ترکیب دو یا چند فناوری مختلف برای شناسایی حریق استفاده می‌کنند. این حسگرها شامل ترکیبی از حسگرهای دود و حرارت هستند و می‌توانند به دو نوع آتش مختلف واکنش نشان دهند. این حسگرها می‌توانند همزمان به وجود دود و تغییرات دما واکنش نشان دهند. این حسگر برای استفاده در خانه‌ها و ساختمان‌های تجاری که از دو نوع سیگنال دود و حرارت استفاده می‌کنند، مناسب است.

خرید سیستم اطفا حریق

برای خرید سیستم‌های اطفا حریق ابتدا باید نیازهای محیط را ارزیابی کنید و میزان خطرات احتمالی و ریسک خود را بسنجید. سپس با کارشناسان و مهندسان سیستم‌های اطفا حریق برای انتخاب بهترین گزینه و طراحی سیستم مناسب مشاوره کنید. در صورت رضایت از مجری طرح، کار را شروع کرده و سفارش خرید خود را به شرکت مجری خدمات آتش نشانی تکمیل کنید. برای مشاوره و خرید سیستم‌های اطفا حریق از ایمن گستر تهران پویا اقدام کنید.

استاندارد طراحی و نصب سیستم اطفا حریق

با رعایت استانداردها و دستورالعمل‌های آتش نشانی طراحی و نصب سیستم‌های اطفا حریق را انجام دهید. به این ترتیب اطمینان حاصل می‌شود که سیستم به درستی عمل کرده و ایمنی محیط را تضمین می‌کند. در ادامه به انواع استانداردهای بین المللی اشاره می‌کنیم:

استاندارد بین المللی NFPA (National Fire Protection Association)

NFPA 1 NFPA 72 ،NFPA 17A ،NFPA 2001 از جمله استانداردهای بین المللی هستند.

NFPA 72: استاندارد سیستم اعلان حریق که به طراحی و نصب سیستم‌های هشدار حریق و اجزای آن می‌پردازد.

NFPA 20: استاندارد نصب پمپ‌های آتش‌نشانی و تجهیزات مربوطه.

NFPA 17A: استاندارد سیستم‌های اطفا حریق با فوم (Foam Systems) و نحوه طراحی و نصب آن‌ها.

NFPA 2001: استاندارد سیستم‌های اطفا حریق با گازهای شیمیایی تمیز (Clean Agent Systems).

استاندارد بین المللی ISO (International Organization for Standardization)

ISO 14520: استاندارد سیستم‌های اطفا حریق با گازهای شیمیایی تمیز، شامل طراحی، نصب، و نگهداری.

ISO 7240: استاندارد سیستم‌های اعلام حریق، شامل روش‌های تست و نصب.

استاندارد ایران و آتش نشانی

استانداردهای ملی مانند ISIRI  7902 برای سیستم‌های اطفا حریق با گازهای شیمیایی و ISIRI 6203 شامل دستورالعمل‌ها و الزامات خاص برای طراحی و نصب سیستم‌های اطفا حریق در ایران.

قیمت سیستم اطفا حریق

قیمت سیستم‌های اطفا حریق می‌تواند بسیار متنوع باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل نوع سیستم، ظرفیت و قابلیت‌های آن، نیاز به نصب و نگهداری، و همچنین شرایط خاص محیط استفاده است. طراحی سیستم، اندازه محیط، نیاز به پمپ‌ها، نازل‌های خاص و هزینه نصب از عوامل تاثیرگذار بر قیمت سیستم اطفا حریق است. برای کسب اطلاع از آخرین قیمت‌ها با کارشناسان تهران پویا تماس بگیرید.

کلام آخر اطفا حریق

سیستم اطفا حریق از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی در برابر حریق است که نقش حیاتی در حفاظت از جان و مال افراد دارد. با انتخاب و نگهداری صحیح سیستم‌های اطفا حریق، می‌توان از وقوع حوادث ناگوار و خسارات جانی و مالی جلوگیری کرد و ایمنی محیط‌های مختلف را تضمین نمود.